BAGO sumapit ang Bagong Taon, namili ng
mga paputok at pailaw si Ernesto (di-tunay niyang pangalan), 37, may asawa at
mga anak, at taga-Bohol. Nakasanayan na niya ang mag-ingay tuwing sumasapit ang
Bagong Taon, upang maitaboy daw ang mga malas at upang maging masaya ang
kanyang pamilya sa susunod na taon. Bukod sa mga paputok at pailaw, gumugol din
siya para sa pam-Bagong Taóng salo-salo ng kanyang pamilya, mga kaanak, at
kaibigan. Ang halaga ng nagugol ni Ernesto ay maaari nang ipambili ng tatlong
sakong bigas.
Noong ikatlong kaarawan naman ng bunsong
anak ni Miguel (di-tunay niyang pangalan), 26, may asawa at mga anak, at
taga-Leyte, gumugol din siya para sa isang masaganang handaan. Isang baboy at
sandosenang manok ang ipinakatay niya para sa handaang iyon. Umaapaw din ang
mga mamahaling inumin. Ang nagugol naman ni Miguel ay káya nang ipambili ng
pitong sakong bigas. Hindi mapalalampas ni Miguel ang kaarawan ng bawat isa sa
lima niyang anak. Kailangang ipagdiwang daw talaga iyon, dahil iyon ang araw na
iniluwal sila sa balát ng lupa.
Nang lumindol sa Bohol noong ika-15 ng
Oktubre ng taóng ito, kabílang si Ernesto at ang kanyang pamilya sa mga lubhang
napinsala. Nagiba ang kanilang tahanan, at wala silang makain sa loob ng ilang
araw. Dahil walang anumang tulong ang agad na nakararating sa kanila, nagtiyaga
si Ernesto na maghanap ng kanilang makakain. Ang mga kamoteng inani niya sa
kung kaninong taniman ang tanging naipakain niya sa nagugutom niyang pamilya.
Nang humataw naman ang bagyong Yolanda
sa Leyte noong ika-8 ng Nobyembre ng taon ding ito, kabílang din si Miguel at
ang kanyang pamilya sa mga napuruhan. Rumagasa ang tubig-dagat patungo sa
kanilang barangay. Mabuti na lámang at nakaligtas sila sa loob ng kanilang
bahay. Ilang araw din silang nagutom, dahil hindi agad makarating sa kanila ang
mga relief goods (mga tulong na pagkain, damit, gamot, at gámit).
Bagyuhin
at Lindulin
Ang Pilipinas ay nakahimlay sa tinatawag
na typhoon belt o daanan ng mga bagyo
sa silangang bahagi ng Asya; kayâ sa isang taon, umaabot sa 20 ang bagyong
dumaraan sa teritoryo nito. Nakahimlay din ito sa tinatawag na Pacific Rim of Fire o ang mala-singsing
na hanay sa Karagatang Pasipiko ng mga bulkan at malalaking bitak sa ilalim ng
lupa na siyang pinagmumulan ng mga lindol.
Dahil sa kinalalagyan nito, ang ating bansa ay madalas bagyuhin at
lindulin. Kasabay ng mga bagyo at lindol ang pagguho ng mga lupa at gilid ng
bundok, at ang mga pagbaha. Ang mga sakunang ito ay pumipinsala ng maraming
búhay, ari-arian, at kabuhayan.
Taon-taon na lámang, binabagyo táyo. At
anumang sandali ay maaari táyong lindulin. Malaki ang magagawa ng bawat isa sa
atin upang maiwasan ang higit na malaking pinsala at hinagpis kung may
kalamidad. Iyan ay kung ang paghahanda sa mga bagyo, lindol, at iba pang
kalamidad ay gagawin nating lifestyle
o bahagi ng pamumuhay.
Mag-imbak
Sa unang araw pa lámang ng Bagong Taon,
simulan na natin ang pag-iimbak ng mga pagkain, tubig, gamot, at gámit na
kailangang-kailangan kung may kalamidad. Sa buong buwan ng Enero, sikapin
nating mabili ang mga sumusunod na maiimbak:
1. Kalahating sako ng bigas.
2. Sampung kilo ng munggo.
3. Limang súpot ng hibe.
4. 100 litro ng sinalà na inuming tubig
(purified water).
5. Tig-10 tableta ng gamot sa ubo,
sipon, sakít ng ulo, sinat, lagnat, trangkaso, pananakit ng kalamnan, at
pagdurumi.
6. Isang súpot ng benda sa sugat.
7. Tigsampung kandila, kaha ng posporo,
at pansindi (lighter).
8. At tiglilimang sabong pampaligo, shampu,
sabong panlaba, at toothpaste.
Sa susunod na buwan ng Pebrero, gawin
uli natin ito. Gayundin sa mga buwan ng Marso, Abril, Mayo, at Hunyo. Bumili
rin táyo ng isang de-bateryang radyo, 10 reserbang baterya ng radyo, at limang
dram na malalagyan ng tubig na pampaligo, panghugas, at panlinis.
Pagsapit ng kalagitnaan ng taon, kung
kailan nag-uumpisa na ang mga bagyo sa Pilipinas, ang bawat pamilyang Pilipino
ay dapat mayroon nang imbak na:
1. Tatlong sako ng bigas.
2. 60 kilo ng munggo.
3. 30 súpot ng hibe.
4. 600 litro ng inuming tubig.
5. Tig-60 tableta ng mga gamot sa ubo,
sipon, sakít ng ulo, sinat, lagnat, trangkaso, pananakit ng kalamnan, at
pagdurumi.
6. Limang súpot ng benda sa sugat.
7. Tig-60 piraso ng mga kandila,
posporo, at pansindi.
8. Tig-30 piraso ng sabong pampaligo, shampu,
sabong panlaba, at toothpaste.
9. Isang de-bateryang radyo.
10. Sampung reserbang baterya ng radyo.
11. At limang dram ng tubig na
pampaligo, panghugas, at panlinis.
Ang mga imbak na ito ay káyang itaguyod
sa loob ng isa hanggang dalawang buwan ang isang pamilya na may limang kasapi. Kahit
pa sinalanta ang pamilyang ito ng isang bagyo o lindol, at kahit hindi agad
sila maambunan ng mga relief goods,
hindi sila magugutom, dahil mayroon silang bigas na maisasaing, munggo na
maaaring ilaga at sahugan ng hibe, at tubig na maiinom.
Agad din nilang malalapatan ng lunas ang
anumang sakít o sugat, dahil may imbak silang mga gamot at benda. Kung walang suplay
ng koryente, hindi sila mangangapa sa gabí, dahil mayroon silang mga kandila,
posporo, at pansindi. Hindi rin sila mawawalan ng balita, dahil mayroon silang
radyo. At hindi sila mahihirapang maligo, maghugas ng mga lutuan at
pinagkainan, at maglinis ng bahay, dahil mayroon silang dram-dram na imbak ng
tubig.
Ang makukuha nilang mga relief goods, sakaling dumating na ang
mga ito sa kanila, ay maaaring ipampalit sa mga nagámit nang imbak. Habang
napapalitan ang mga nagámit nang imbak, hindi mawawalan ng suplay ang isang
pamilya, at sa gayon ay hindi pa rin sila magugutom sakaling magtagal pa ang
krisis na idinulot ng kalamidad.
Upang hindi naman mabulok ang mga imbak
habang wala pang kalamidad, maaaring palitan ang mga ito tuwing ikatlong buwan.
Halimbawa, ang mga imbak na pagkain na nabili sa buwan ng Enero ay maaaring
gámitin sa buwan ng Mayo. Subalit, bago gámitin ang mga iyon, dapat ay nabili
na ang mga imbak na pampalit sa mga gagámiting imbak.
Huwag
Maging Palaasa sa Pamahalaan
Nakalulungkot ang mga sinasapit ng mga
kababayan natin tuwing may mga kalamidad. Wala silang mga imbak na pagkain,
tubig, gamot, at gámit. Úhaw, gútom, págod, sakít, at matitinding hinagpis ang
iniinda nila.
Ang lagi na lámang sinisisi tuwing may
kalamidad ay ang pamahalaan, pambansa man o lokal. Hindi raw kasi agad
nasasaklolohan ang mga tao, at hindi raw agad nakararating ang mga tulong sa
kanila.
Kung may mga kalamidad, hindi agad
maihahatid ang mga tulong sa mga tao ng pamahalaan, dahil una, maaaring
nagkabitak-bitak ang mga daan at bumagsak ang mga tulay, nangaghambalang sa mga
daan ang mga kalat na iwinasiwas ng bagyo, o kayâ’y may baha.
At ikalawa, ang mga tagasaklolo (rescuers) ay sinasalanta rin ng mga
kalamidad. Dahil binaha, nilindol, o nasugatan din, hindi nila agad
magagampanan ang kanilang mga tungkulin bílang mga tagasaklolo. Bukod diyan,
may kanya-kanya rin silang mga pamilya at iba pang mga mahal sa búhay na
iintindihin at sasaklolohan.
Kayâ, tuwing may kalamidad, wasto ba ang
ugali na maging palaasa na lámang lagi ang mga mamamayan sa mga tulong ng
pamahalaan, pribadong sektor, at iba pang nagmamalasákit? Hindi po. Sa anumang
panahon, pinakamahusay pa rin kung marunong táyo na tumayo sa sariling mga paa.
Tungkulin pong talaga ng pamahalaan na
pangalagaan ang kapakanan at kaligtasan ng mga mamamayan, lalo na sa panahon ng
kagipitan. Subalit papaano nga kung ang mga tagasaklolo ng pamahalaan mismo ay
napipinsala rin? At papaano na kung hindi agad maihatid ang mga tulong ng
pamahalaan, dahil nga nawasak ang mga daan at tulay, o may baha?
Dapat, laging handa ang bawat pamilyang
Pilipino. Kung nagagawa natin ang gumastos ng malalaking halaga tuwing
sumasapit ang Bagong Taon, ang kaarawan ng isang mahal sa búhay, at iba pang
okasyon, magagawa rin natin ang gumugol para sa mga imbak na pagkain, tubig,
gamot, at gámit na siyang unang maaasahan natin kung may kalamidad.
Patibayin
ang mga Bahay at Gusali
Noong isang taon, dumaan sa Kabisayaan
ang isang malakas na bagyo. Inilipad ng bagyo ang mga bubong ng mga silid-aralan
sa isang pambayang paaralan. Ang naiwan lámang na nakatindig ay ang mga pader
ng mga iyon. Ipinaayos ng pamahalaan ang mga naturang silid-aralan. Ibinalik
ang mga bubong.
Nang sumunod na taon, muling dumaan ang
isang mabagsik na bagyo. Inilipad na naman ang mga bubong ng mga naturang
silid-aralan, at ang muling naiwan na nakatindig pa rin ay ang mga pader ng mga
iyon. Sa taóng ito, kinawawa ni Yolanda ang Kabisayaan, at sinapit na naman ng
mga naturang silid-aralan ang mga pinagdaanan na nito sa mga lumipas na bagyo.
Kung paulit-ulit na lámang lagi ang
ginagawang pangangalbo ng mga bagyo sa mga silid-aralan, ang nararapat sa
ganyan ay gawin nang permanente ang solusyon. Hindi iyong ililipad ang mga
bubong, at ibabalik ang mga bubong. Tapos, kakalbuhin ulit ang mga bubong, at
ibabalik na naman ulit ang mga bubong.
Patibayin na natin ang ating mga
paaralan at iba pang gusaling pambayan. Kapansin-pansin na ang naiiwan na
nakatindig pa rin sa mga sinasalantang silid-aralan ay ang mga pader ng mga
iyon na gawa sa bakal, bato, at semento. Matitibay kasi ang mga iyon. Kayâ,
gawing bakal, bato, at semento rin ang mga bubong ng mga silid-aralan. Ang
ganoong uri ng bubong ay maaari pang gawing sahig ng ikalawang palapag ng mga
silid-aralan.
Patibayin din natin ang ating mga
tirahan. Kung maaari rin na gawing hanggang apat na palapag ang mga ito, upang
kung may mga baha, may mapagkakanlungan ang bawat pamilya. At sa ikatlo o
ikaapat na palapag dapat ilagay ang mga imbak na pagkain, tubig, gamot, at
gámit upang hindi agad mapinsala ang mga ito ng baha.
Ang mga panukalang binabanggit sa
artikulong ito ay ilan lámang sa mga bagay na maaari nating gawin upang ang
paghahanda sa mga kalamidad ay maging bahagi na ng ating pamumuhay. Nawa,
ngayon pa lámang, pagkatapos matunghayan ang artikulong ito, umpisahan na natin
ang mga paghahanda. ●
