OPISYAL na nagkaroon ng pagdiriwang ng
Araw ni Bonifacio (Bonifacio Day),
dahil sa isang batas na inaprubahan ng isang mananakop na pinunòng Amerikano.
Noong 1921, nilagdaan ng
Amerikanong Gobernador Heneral na si Francis B. Harrison ang batas (Akta
Publika Blg. 2946) na nagdedeklara sa ika-30 ng Nobyembre (araw ng kapanganakan
ni Bonifacio) bílang Araw ni Bonifacio, dahil ayon sa batas na ito, si
Bonifacio ang “bayaning pangalawa kay Rizal” at “bayani sa gawaing para sa
kalayaan at kasarinlan.”
Ang batas na iyon na nilagdaan ni Harrison
ang kauna-unahang batas na nagtatakda sa ika-30 ng Nobyembre bílang isang
pambansang pista opisyal. Ang mga sumunod pang batas tungkol sa Araw ni
Bonifacio ay pagtalima na lámang sa pinasimulan ng batas na
iyon—ang pagdiriwang sa ika-30 ng Nobyembre bílang isang pista opisyal.
Ang Paggawa
ng mga Batas
Sa panahon ng pananakop ng Estados Unidos
sa Pilipinas (1898-1946), ang kagawaran ng pamahalaan na may kapangyarihang
magpanukala, magbalangkas, at magpása ng mga batas ay ang batasan na tinatawag
na Philippine Assembly (Kapulungan ng
Pilipinas) noong 1907-16, Philippine
Legislature (Batasan ng Pilipinas) noong 1916-35, National Assembly (Batasang Pambansa) noong 1935-40, at Congress (Kongreso) noong 1940-46. Ang
mga kasapi nito ay mga Pilipino na inihahalal ng mga botanteng Pilipino.
Subalit ang may kapangyarihan na
sang-ayunan o i-veto (hindi aprubahan) ang isang panukalang batas ay ang
Gobernador Heneral na Amerikano, na siya ring tumatayông pinunò ng Pilipinas.
Kung sang-ayon ang Gobernador Heneral sa isang panukalang batas ng mga
mambabatas, lalagdaan niya iyon upang maging ganap nang batas. Kung ibe-veto
niya, hindi magiging batas ang isang panukalang batas.
Sa panahon ng panunungkulan ni Harrison
bílang gobernador heneral (1913-21), limang panukalang batas ng Philippine Legislature ang kanyang
nai-veto. Ang pumalit sa kanya na si Leonard Wood ay may nai-veto na 16 na
panukalang batas sa unang taon nito. Mahigit 100 panukalang batas ang nai-veto
lahat ni Wood sa loob ng kanyang panunungkulan (1921-27).
Inaprubahan
ng Isang Amerikano
Si Sen. Lope K. Santos ang nagpanukala sa
Batasan ng Pilipinas ng isang batas na magdedeklara sa ika-30 ng Nobyembre
bílang Araw ni Bonifacio. At si Harrison ang nag-apruba sa panukalang batas na
iyon.
Kung hindi nilagdaan ni Harrison, hindi
magiging batas ang panukalang iyon. At kung sakaling ang panukalang batas na
iyon ni Santos ay napabílang sa limang batas na nai-veto ni Harrison, hindi
talaga magkakaroon ng Araw ni Bonifacio. Subalit dahil nga sa pagsang-ayon at
lagda ng isang mananakop na pinunòng Amerikano, nagkaroon ng gayong pista
opisyal.
Ang Opisyal
na Pagtatanghal kay Bonifacio Bilang Bayani
Upang opisyal na maitanghal na bayani ang
isang tao, may mga batas na ipinapása at ipinatutupad ang pamahalaan. Hindi
kasi maaaring ang isang dakilang tao ay manatiling bayani sa salita lámang.
Kailangang maging opisyal ang pagkilala ng pamahalaan at sambayanan sa pagiging
bayani niya sa pamamagitan ng mga batas.
Ang mga sumusunod na batas at hakbang ay
isinagawa upang opisyal nang maitanghal na isang bayani si Bonifacio:
1. Akta
Publika Blg. 2760—ang batas na magpapagawa ng isang Pambansang Monumento ni
Bonifacio sa Lungsod ng Caloocan. Nilagdaan ito ng Amerikanong Gobernador
Heneral na si Francis B. Harrison upang ganap na maging batas
noong 1918.
2. Akta
Publika Blg. 2946—ang batas na nagdedeklara sa ika-30 ng Nobyembre (araw ng kapanganakan ni Bonifacio) bílang
Araw ni Bonifacio (Bonifacio Day),
dahil ayon sa batas na ito, si Bonifacio nga raw ang “bayaning pangalawa kay
Rizal” at “bayani sa gawaing para sa kalayaan at kasarinlan.” Nilagdaan nga rin
ito ni Harrison upang maging ganap nang batas noong 1921.
3. Akta
Publika Blg. 3602—ang batas na naglalaan ng ₱97,000 para sa Pambansang
Monumento ni Bonifacio sa Caloocan. Nilagdaan naman ito ng Amerikanong
Gobernador Heneral na si Dwight F. Davis upang maging ganap na ring batas
noong 1929.
4. Nob. 30, 1933—Binigyang-parangal na ang
bágong-gawa na Pambansang Monumento ni Bonifacio sa Caloocan.
Isang
Kasinungalingan
May isang kasinungalingan tungkol kay
Bonifacio na matagal nang ipinakakalat ng ilang tao. Noong panahon ng pananakop
ng Estados Unidos sa Pilipinas, hindi raw pinayagan ng mga Amerikano na
maideklarang isang bayani si Bonifacio, dahil banta raw sa pananakop ng Estados
Unidos ang imahe niyang mapanghimagsik.
Kapag ginaya raw ng mga Pilipino ang imahe
ni Bonifacio, magrerebelde raw silá laban sa pananakop ng Estados Unidos. Kayâ,
sa pangkalahatan, hindi raw hinikayat ng mga Amerikano na dakilain bílang
bayani si Bonifacio. Ipinagwalang-bahala at isinantabi raw siya.
Subalit kítang-kítang naman mula sa mga
talâ ng kasaysayan na pinayagan ng mga mananakop na Amerikano na ituring si
Bonifacio na isang bayani. Kung banta si Bonifacio at ang
kanyang diwang mapanghimagsik sa pananakop ng Estados Unidos sa Pilipinas, kung
ang imahe ni Bonifacio ay ang makipaglaban para sa kalayaan at kasarinlan, at kung
hindi hinikayat ng mga Amerikano na dakilain bílang bayani si Bonifacio, bakit
pumayag ang mga Amerikano na si Bonifacio ay:
1. Maitanghal bílang ang “bayaning
pangalawa kay Rizal” at “bayani sa
gawaing para sa kalayaan at
kasarinlan”?
2. Magkaroon ng isang pambansang pistal
opisyal?
3. Maging isa sa dadalawang Pilipino na may
pambansang pista opisyal (ang isa pa ay si Rizal)?
4. Magkaroon ng isang pambansang
monumento—monumento na makikíta at titingalain ng mga Pilipino?
5. At maging isa sa dadalawang Pilipino na
may pambansang monumento (ang isa pa ay si Rizal)?
Mga
Argumento
Ang argumento ng mga anti-Rizal ay si Rizal
daw ay American-sponsored national
hero o ang pinili ng mga Amerikano na maging pambansang bayani,
dahil naging pambansang bayani raw siya sa panahon ng pananakop ng mga
Amerikano at mga Amerikano raw ang nag-apruba sa kanyang pagiging pambansang
bayani. Kung susundan ang argumentong iyan, mabubuo ang panibagong argumento na
ito:
Dahil naitanghal si Bonifacio bílang isang
bayani sa panahon ng pananakop ng mga Amerikano, at mga awtoridad na Amerikano
pa ang sumang-ayon sa pagtatanghal sa kanya bílang isang bayani, masasabi bang
si Bonifacio ay isang American-sponsored hero o bayaning ang pagiging
bayani ay inimbento ng mga Amerikano?
Talâsanggunian
Agoncillo,
Teodoro A. History of the Filipino People.
Lungsod ng Quezon: R.P. Garcia Publishing Co., 1960.
Public Laws, Annotated. Lungsod ng Quezon: Unibersidad ng
Pilipinas. Sulpicio Guevarra, patnugot.
Zaide,
Gregorio F. The Pageant of Philippine
History. Ikalawang Tomo. Maynila: Philippine Education Company, 1979. ●
